Arapça Gramer Konuları
1- Alfabe, Hareke, Cezm, Şedde, Med Harfi, Hemzenin Yazılışı, Kameri ve Şemsi Harfler / Arapça Gramer Dersleri
Feb
ALFABE, HAREKE, CEZM, ŞEDDE, MED HARFİ, HEMZENİN YAZILIŞI, KAMERİ VE ŞEMSİ HARFLER
Arap alfabesinde 28 harf vardır. Harfler, kelime içindeki durumlarına göre farklılık gösterir. Harflerin; tek başına, başta, ortada ve sonda olmak üzere 4 yazılış şekli vardır. Harflere ve yazılış şekillerine geçmeden önce şu yazım kurallarına dikkat edelim:
1- Harfler sağdan sola doğru yazılır. Bütün kalem hareketleri sağdan sola doğru olur. Bazı kişiler, bilhassa “be” ve “te” gibi harfleri yazarken soldan sağa doğru yazmaktadırlar. Bu bir yazım hatasıdır. Harfler, sağdan sola doğru yazılmalıdır.
2- ط “tı” ve ظ “zı” harfleri yazılırken, ilk öce alt kısımları yapılmalı ve daha sonra çizgileri çekilmelidir. Yani çizgiler, alt kısımları yapıldıktan sonra konur.
3- Bütün harfler önceki harfler ile bitişirken şu 6 harf kendisinden önceki harf ile bitişmez: ا د ذ ر ز و
4- د “dal” ve ذ “zel” harfleri satır üstünde;
ر “rı” ve ز “zı” harfleri satır altında yazılır.
Yine ل “lam” harfi satır üstünde olur. Ancak ل “lam” harfinin kelime sonundaki yazılışı satır altındadır.
5- ك “kef” harfi kelime başında ve ortasında yazılırken üst çizgileri sonradan yapılır.
6- لا “lamelif” müstakil bir harf olmayıp, lam ve elif harflerinin birleşmesiyle oluşur.
7- Hemzenin yazılışını da özel olarak burada işlemek istiyoruz. Hemze (ء) kelime içindeki yerine göre bazen elif (ا), bazen vav (و), bazen ye (ى) üzerinde ve bazen de tek başına yazılır. Hemzenin yazılışını üç şekilde inceleyebiliriz:
1- HEMZENİN BAŞTA YAZILIŞI:
A- Hemze başta gelir ve harekesi üstün veya ötre olursa elif (ا) üzerine yazılır.
( أَنْتَ ، أَمِينٌ ، أَمْسِ ، أَمْرٌ ، أَيْنَ )
B- Eğer hemze başta gelir ve harekesi esre olursa elif (ا) altına yazılır.
( إِنَّمَا ، إِنَّا ، إِنْ ) kelimelerinde olduğu gibi.
2- HEMZENİN ORTADA YAZILIŞI:
A- Hemze ortada gelir ve önceki harfin harekesi fetha ve kendisi sakin veya fethalı ise elif (ا) üzerine yazılır.
( رَأْسٌ ، سَأَلَ ) kelimelerinde olduğu gibi.
B- Hemze fethalı veya sakin, önceki harf dammeli ise vav (و) üzerine yazılır.
( مُؤْمِنٌ ، رُؤْيَةٌ ) kelimelerinde olduğu gibi.
C- Eğer hemzeden önceki harf esreli ise “ye” (ى) üzerine yazılır. Ancak ortadaki yazılışta (ى) harfini açıkça göremeyiz. (ى) harfini temsilen sadece dişi “ye” üzerine yazılır.
( بِئْرٌ ، جِئْتَ ، بِئْسَ ) kelimelerinde olduğu gibi.
D- Eğer hemze, elif (ا) ile zamir arasında fetha ile harekeli olarak gelirse desteksiz yazılır. Eğer ötreli olursa vav (و) ile yazılır. Ve eğer esreli olursa dişi “ye” üzerine yazılır.
( أَعْدَاءَهُ ، أَعْدَاؤُهُ ، أَعْدَائِهِ ) kelimelerinde olduğu gibi.
3- HEMZENİN SONDA YAZILIŞI:
A- Hemze sonda gelir ve önceki harf sakin olursa desteksiz yazılır.
(جَاءَ ، جُزْءٌ ، سَوْءٌ ) kelimelerinde olduğu gibi.
B- Eğer önceki harf harekeli ise, önceki harekeye göre uygun harf üzerine yazılır. Ötreye uygun harf vav (و); üstüne uygun harf elif (ا); esreye uygun harf de ye (ى) dir.
( دَنُؤَ ، قَرَأَ ، هَنِئَ ) kelimelerinde olduğu gibi.
Daha önce söylediğimiz gibi, Arap alfabesinde 28 harf vardır. Şimdi bu harfleri öğreneceğiz. Harflerin hem yazılışlarına hem de telaffuzlarına dikkat edelim:
Bu bölümüne kadar bazı yazım kuralları ile harfleri tanıdık. Harflerin tek başına, başta, ortada ve sonda yazılış şekillerini öğrendik. Burada şunu özellikle belirtmek istiyorum: Harflerin telaffuzu çok önemlidir. Şimdi bu önemi, örnek kelimelerin telaffuzunu inceleyerek kavrayalım:
Harflerin telaffuzu çok önemlidir. Yanlış telaffuz edilen harf, kelimenin anlamını etkiler ve değiştirir. Mesela Arapçada üç farklı “s” sesi vardır: Keskin se س , peltek s ث ve sad ص harfi. Sad harfiyle yazılan صَوَاب (sava:b) “doğru” manasında iken; peltek se ile yazılan ثَوَاب (seva:b) “sevap” manasındadır. Ya da sad harfiyle yazılan صَيْف (sayf) “yaz mevsimi” manasında iken; sin ile yazılan سَيْف (seyf) “kılıç” manasındadır. Ya da خ “hı” harfiyle yazılan خَلَقَ “yarattı” manasında iken; ha ile yazılan حَلَقَ “traş etti” manasındadır.
Misalleri çoğaltmak mümkündür. Biz bu kadar misalle yetiniyor ve diyoruz ki: Harf telaffuzlarına dikkat etmeli ve manayı bozacak şekilde telaffuzları değiştirmemeliyiz.
Şimdi, sizler ile yazım testi yapacağız. Yan yana yazılan harflerin nasıl birleşeceğini öğreneceğiz. Sizden istediğimiz şey: Harfleri biz birleştirmeden önce sizlerin birleştirmeye çalışması ve daha sonra biz birleştirdiğimizde, doğru birleştirip birleştirmediğinizi kontrol etmenizdir. Hazırsanız başlayalım:
|
ت ب ا ر ك |
ص ر ا ط |
م ا ل ك |
ا ل ن ا س |
|
تبارك |
صراط |
مالك |
الناس |
|
ي ك ذ ب ون |
ا ل م ف ل ح ون |
ا ل ع ا ل م ي ن |
م خ ت ل ف و ن |
|
يكذبون |
المفلحون |
العالمين |
مختلفون |
Bu ve bunun gibi birçok gramer dersini kolaylıkla öğrenmek için TIKLAYINIZ!!!
Şimdi de farklı bir teste geçelim: Şimdi sizlere farklı kelime yazılışları göstereceğiz. Sizden istediğimiz şey, hangi yazılışın doğru olduğunu bulmaya çalışmanız. Hazırsanız başlayalım: Evet, bu 3 kelimeden hangisinin yazılışı doğru:
|
1. ÖRNEK |
الإن سان |
الحم د |
الصيف |
|
2. ÖRNEK |
يشعرون |
الع قاب |
ال مهاد |
|
3. ÖRNEK |
فئت ين |
القناطير |
الأن هار |
|
4. ÖRNEK |
معرض ون |
حب طت |
مطهرة |
Ve şimdi de son sorumuz: Kendinden sonraki harfle bitişmeyen harfler, bu dizilişlerden hangisidir?
|
ا د ذ ر ز و |
ط د ذ و ر ز |
ا س د ذ ر ز |
HAREKE
Şimdi hareke konusuna geçeceğiz. Kuran-ı kerimi okumasını bilenler elbette harekeleri tanıyordur. Bizler, bilenlere tekrar mahiyetinde, bilmeyenlere ise öğretmek için hareke konusunu burada işliyoruz. Hazırsanız başlayalım:
Hareke: Harfleri okumamıza yarayan işaretlere denir. Alfabe, Türkçedeki sessiz harflere karşılık gelirken; harekeler ise sesli harflere karşılık gelir. 3 hareke vardır: fetha yani üstün; kesra yani esre; ve damme yani ötre.
Fetha: Harflerin üzerine, sağdan sola eğik olarak yazılır. e, a sesi verir. Şimdi üstün için şu örnekleri inceleyelim:
جَعَلَ ، خَلَقَ ، غَفَرَ ، نَصَرَ ، صَدَقَ
bu kelimelerdeki bütün harflerin harekesi üstündür.
Kesra: Harflerin altına, sağdan sola eğik olarak yazılır. ı, i sesi verir. Kesra için de şu örnekleri inceleyelim:
غَضِبَ ، رَضِيَ ، عَمِلَ ، وَسِعَ خَشِيَ
Bu kelimelerin orta harflerindeki harekeler kesradır.
Damme: Harflerin üzerine, küçücük bir vav şeklinde yazılır. u, ü sesi verir. Damme için de şu örnekleri inceleyelim:
فُتِحَ ، ذُكِرَ ، كُتِبَ ، ذُبِخَ ، وُضِعَ
Bu kelimelerin baş harflerindeki harekeler ötredir.
Cezm: Üzerinde bulunduğu harfi, kendinden önceki harf ile bağlayan, küçük daire şeklindeki işarettir. Şimdi de cezm için şu örnekleri inceleyelim:
مِنْ ، قَدْ ، عَنْ ، هَلْ ، كُنْ
bu kelimelerin son harflerinin harekesi cezmdir.
Şedde: Üzerinde bulunduğu harfi, iki kere okutan ve önceki harfe bağlayan işarettir. Sağdan sola doğru yazılır. Şimdi de şedde için şu örnekleri inceleyelim:
ثُمَّ ، اِنَّ ، اِلاَّ ، لَعَلَّ ، اَنَّ
Bu kelimelerin son harfleri şeddelidir. Şimdi de cezm ve şeddeyi, fiil örneklerinde inceleyelim:
|
عَذَّبَ ، يُحِبُّ ، اَعَدَّ ، قَدَّمَ ، حَرَّمَ |
اَنْزَلَ ، اَحْسَنَ ، اَفْصَحَ ، يُوَسْوِسُ ، اَصْبَحَ |
Tenvin: İsimlerin sonunda bulunan ve “n” sesiyle kelimeyi bitiren çift harekelerdir. Tenvin üç tanedir:
Fethatân: İki üstün demektir. Kelimeyi “-en, -an” sesiyle bitirir. Eğer İsim, yuvarlak te (ة) veya hemze (ء) ile bitmezse, iki üstün(ا) ile birlikte yazılır. Şimdi iki üstün ile ilgili örnekleri inceleyelim:
كَثيرًا ، قَرْيَةً ، جَمِيعًا ، اَزْوَاجًا ، كِتَابًا ، مَاءً ، مَدْرَسَةً
Kesretân: İki esre demektir. Kelimeyi “-in, -ın” sesiyle bitirir. Şimdi de iki esre ile ilgili örnekleri inceleyelim:
شَدِيدٍ ، هَدِيَّةٍ ، قُوَّةٍ ، يَوْمٍ ، بَعْضٍ
Dammetân: İki ötre demektir. Kelimeyi “-un, -ün” sesiyle bitirir. Şimdi de ötre ile ilgili örnekleri inceleyelim:
فِتْنَةٌ ، حَسَنَةٌ ، جُنَاحٌ ، سَمِيعٌ ، مُصِيبَةٌ
Şimdi de Med, yani uzatma harflerini öğrenelim: Med harfleri üç tanedir. Elif, vav ve ye. Bu harflere aynı zamanda illet harfleri de denir. Arapçada bazı durumlarda kelime içindeki harfler uzatılarak okunur. Bunun için gerekli olan şartlar vardır: Med harfinin uzatarak okutabilmesi için, harekesiz gelmesi şarttır. Ayrıca, eliften önceki harfin üstün; “vav”dan önceki harfin ötre; Ve “ye”den önceki harfin de kesre olması gerekir. Şimdi de med harfleriyle ilgili örnekleri inceleyelim: ilk önce “elif” med harfinin örneklerine bakalım:
كَانَ ، غَالِبَ ، جَاهَدَ ، قَالَ ، جَاءَ
Şimdi de “vav” med harfleriyle ilgili örnekleri inceleyelim:
يَقُولُ ، يُعْجِزُونَ ، اُوتِىَ ، اَعُوذُ ، يَصُدُّونَ
Şimdi de “ye” med harfleriyle ilgili örnekleri inceleyelim:
يُرِيدُ ، نُزِيقُ ، تَجْرِى ، اَلَّذِينَ ، يَمِيزُ
Med harfleri olan elif, vav ve ye’den başka, elif gibi uzatan ve elif gibi görev yapan bir de elif-i maksure dediğimiz, Kelimenin sonunda “ye” şeklinde görülen bir elif vardır. Bu “ye” harfinin elif-i maksure adını alması için; kelime sonunda olması ve fetha ile harekeli harften sonra sakin olarak gelmesi gerekir.
كُبْرَى ، سَلْمَى ، طُوبَى
Kelimelerinde olduğu gibi. Bu kelimelerin son harfi, kendinden sonra elif varmış gibi uzatılır. Şimdi de şu kaidelere bir daha dikkat edelim:
1- İki üstün –yuvaralak te ve hemze ile bitmeyen isimlerde- elif harfiyle birlikte yazılır. İki ötre ve iki esre ile biten isimler ise elifsiz yazılır.
2- Yuvarlak ة “te” ile biten isimlerde ise iki üstün elifsiz yazılır.
3- Ayrıca, öncesinde uzatma harfi olan hemze yine elifsiz yazılır.
Şimdi sizlere test edeceğiz. Testteki amacımız hem anlama yüzdenizi ölçmek hem de konuyu pekiştirmek. Soruların tamamına ilk seferde doğru cevap vermek zorunda değilsiniz. Önemli olan kendinizi ölçmeniz ve sorunun doğru cevabını öğrenmeniz. Hazırsanız testimize başlayalım:
1- Gördüğünüz kelimelerden hangisinde hem fetha hem de cezm kullanılmıştır:
عَمِلَ ، جَعَلَ ، لَيْسَ
Evet, doğru cevap لَيْسَ
2- Gördüğünüz kelimelerden hangisinde hem damme hem de şedde kullanılmıştır:
يُحِبُّ ، أَنْزَلَ ، أَعَدَّ
Evet, doğru cevap يُحِبُّ
3- Gördüğünüz kelimelerden hangisinde meddi harf olarak elif kullanılmıştır?
عَذَّبَ ، جَاهَدَ ، أُوتٍيَ
Doğru cevap جَاهَدَ
4- Gördüğünüz kelimelerden hangisinde med harf olarak vav kullanılmıştır?
يَقُولُ ، لَعَلَّ ، عَنْ
Doğru cevap يَقُولُ
5- Gördüğünüz kelimelerden hangisinde meddi harf olarak ye kullanılmıştır?
جَاءَ ، يُعْجِزُونَ ، كَثِيرًا
Doğru cevap كَثِيرًا
Şimdi kameri ve şemsi harfler konusuna geçeceğiz. Kameri ve şemsi harfleri bilmek, Arapça yazabilmek için çok önemlidir. Bu sebeple, bu konuya çok dikkat etmelisiniz. Şimdi dersimize geçelim:
KAMERİ VE ŞEMSİ HARFLER
Arap alfabesinde harfler iki çeşittir: 1- Kamerî harfler 2- Şemsî harfler. Şimdi Kamerî harfleri inceleyelim:
KAMERÎ HARFLER: 28 harfin 14 tanesi kameri, 14 tanesi de Şemsî harflerdir. Harflerin bu şekilde adlarının bilinmesi, isim cinsi kelimelerde, kelimenin başına harf-i tarif denen “el” (ال) takısı geldiğinde, “lam”ın (ل) okunup okunmayacağını belirler. “el” (ال) takısının isme kattığı anlam, “Marife-Nekra” konsunda detayıyla işleneceğinden burada bu bahse girmiyoruz. Kameri harfler ile başlayan bir ismin başına “el” (ال) takısı geldiğinde, “lam” (ل) cezimlenmek suretiyle açığa çıkarılır. Yani “lam” okunur.
اَلْحَمْدُ ، اَلْكَافِرُونَ ، اَلْوَسْوَاسُ ، اَلْعَصْرُ
Kelimelerinde olduğu gibi, “lam” harfi cezimlenerek okunur. Kameri harfler şunlardır:
ا ، ب ، ج ، ح ، خ ، ع ، غ ، فَ ، قَ ، كَ ، م ، وَ ، ه ، ى
Bu harfleri kolay ezberlemek için, bu harflerden şu iki cümle oluşturulmuştur:
اَبْغِ حَجَّكَ وَ خَفْ عَقِيمَهُ
ŞEMSÎ HARFLER:
Şemsi harfler şu harflerdir:
تَ ، ث ، د ، ذ ، ر ، ز ، س ، ش ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ل ، ن
Şemsî harfler ile başlayan bir ismin başına “el” (ال) takısı geldiğinde, “lam” (ل) okunmadan direk kelimenin ilk harfi olan şemsî harfe geçilir. Şemsî harfin üzerine şedde konur.
اَلشَّمْسُ ، اَلنَّاسُ ، اَلرَّحِيمُ ، اَلتَّوَّابُ ، اَلرِّزْقُ
Kelimelerinde olduğu gibi, “lam” harfi okunmayarak, kendinden sonra gelen harf şeddeli şekilde okunur. Ayrıca başında elif-lam takısı bulunan isimlerin sonundaki tenvin kalkar.
Şimdi de şemsi ve kameri harflerin testini yapalım. Bizler size bir harf söyleyeceğiz, sizler bu harfin şemsî mi yoksa kameri mi olduğunu söyleyeceksiniz. Hazırsanız başlayalım:
ب ? Kameri /ر ? Şemsi / م ? Kameri / ط ? Şemsi / ن ? Şemsi / و ? Kameri / س ? Şemsi / ج ? Kameri / ك ? Kameri… ve son olarak: ل ? Şemsi
Birinci dersimizin sonuna geldik. Bu derste: Alfabeyi, harflerin telaffuzunu, harekeyi, hemzenin yazılışını, meddi, tenvini, kameri ve şemsi harfleri öğrendik. Ve sakın bu derste öğretilen bilgileri tam manasıyla öğrenmeden bir sonraki derse geçmeyin. Bir sonraki derste görüşünceye kadar, Allaha emanet olun. Essalamu aleyküm.